Gerçek Gemlik Zeytini Nasıl Anlaşılır?

Pazarda veya market raflarında gördüğünüz hemen her siyah zeytin, “Gemlik zeytini” adıyla sunuluyor. Bu da tüketici için kafa karışıklığı yaratıyor. Peki, gerçek Gemlik zeytinini sahtesinden nasıl ayırabiliriz?

Köken – Coğrafi İşaret

            Gemlik zeytini, sadece Bursa’nın Gemlik bölgesinde yetişen, coğrafi işaretli bir üründür.Ambalaj üzerinde “Gemlik tipi” değil, “Gemlik zeytini” ibaresi ve coğrafi işaret logosu ile firmaya özel Gemlik Ticaret Borsası’nın verdiği bandrol bulunmalıdır,Coğrafi İşaret logosu etiketlere kolaylıkla kötü niyetli satıcılar tarafından da basılabilir bu neden ile bandrol de muhakkak kontrol edilmelidir.Gemlik Ticaret odasının güncel listeside;

https://www.gemliktb.org.tr/cografi-isaret sayfasında Üyelerimiz/coğrafi işaret kullanan üyelerimiz başlığı altında kontrol edilebilir.

15/01/2025 tarihli ekran görüntüsü şu şekildedir,

Coğrafi işaret kullanmaya hak kazanan firmaların ambalajlarında olması gereken 3 adet unsur vardır,

Gemlik zeytini logosu,coğrafi işaret tescil logosu ve Qr kodlu hologram

Bir zeytin ürünü aldınız ve üzerinde "Gemlik Zeytini" ibaresi yer alıyor. Ancak etiket üzerinde bazı temel unsurlar eksik veya sadece Coğrafi İşaret logosu bulunuyor. Bu durumda kafanız karışabilir. Endişelenmeyin; yukarıda verdiğimiz bağlantı üzerinden Gemlik Ticaret Borsası'nın güncel yetkili üretici listesine ulaşabilirsiniz. Üretici ismi listede yer almıyorsa, etikette yer alan bu logonun kullanımı aslında geçersizdir. Durumu Gemlik Ticaret Borsası'na bildirerek şikayette bulunabilirsiniz.

Menşe adı tescili yapılırken Gemlik Ticaret Odası tarafından Gemlik Zeytini için özellikle belirtilen karakteristik nitelikler şunlardır:

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:

Gemlik Zeytini, bordodan siyaha değişen renkte, ince kabuklu, meyve eti kalın, küçük ve eliptik çekirdekli, daneleri bütün olan sofralık zeytindir. Gemlik Zeytini, Oleaceae familyasının Olea europaea L. türüne ait Gemlik, Gemlik 21 ve Gemlik 27 çeşitlerinin olgun meyvelerinden üretilir.

Gemlik Zeytini, olgun zeytinlerin su ve deniz tuzuyla harmanlanıp granit taşlarla baskı uygulanarak üretilen “salamura” yöntemiyle veya deniz tuzu ya da kaya tuzu kullanılarak üretilen “sele” yöntemiyle işlenir. Zeytinin işlenmesinde deniz veya kaya tuzu kullanılmadan hazırlanan bu zeytinler “kuru sele” olarak adlandırılır. Bazı durumlarda zeytinin işlenmesinde tuzun yanı sıra mısır yağı veya ayçiçek yağı da kullanılabilir. Bu durumda zeytinler “yağlı sele” olarak adlandırılır.

Gemlik Zeytini herhangi bir alkali işlem görmeden doğal olarak fermente edilir. Gemlik Zeytini, diri ve ezilmemiş olmalıdır. Et ile çekirdek arasındaki oran, 6/1 ile 7/1 arasında değişir. Gemlik Zeytininin kabuğu ince olup meyve etine yapışıktır. Daneleri küçük ve orta büyüklüktedir. Zeytinlerin büyüklüğü, kilogram başına 201-410 dane arasında değişir. Gemlik Zeytini %28-35 oranında yağ içerir.

Gemlik Zeytininin bazı özellikleri:

• Zeytin iriliği: En fazla 410 meyve/kg

• Tuz Oranı: En fazla %12 (salamura suyunda), salamura zeytinler için en fazla %8 (zeytin bünyesinde), kuru ve yağlı sele zeytinler için en fazla %4 (zeytin bünyesinde)

• Koku: Zeytinin doğal kokusu dışında yabancı koku içermez.

• Tat: Fermente veya yabancı tat içermez.

• İşlenmiş meyve sertliği: 8-12 kg/cm²

• Satışa sunulan zeytinlerde yabancı madde bulunmaz.

• Organik yabancı maddeler (kırık zeytin sap ve yaprakları vb.): 1 kg’da en fazla 3 adet.

• İşlenmiş “Gemlik Zeytini”, kg başına düşen meyve sayısına göre:

  • 201-230 arası zeytinler (XL),

  • 231-260 (L),

  • 261-290 (M),

  • 291-320 (S),

  • 321-350 (XS),

  • 351-380 (2XS)

  • ve 381-410 (3XS) olarak iriliklerine göre derecelendirilir.

Gemlik Zeytininin özellikleri, coğrafi sınırın sıcaklık ve yağış durumundan, rakımdan ve toprak yapısından etkilenir. Bu özellikler, Gemlik ve Mudanya ilçelerinin korunaklı koylarından, Orhangazi ve İznik ilçelerinin ise körfeze yakın olmasından ve göl çevresine yerleşmesinden kaynaklanır. Coğrafi sınır, geçiş iklim özelliklerine sahiptir. Ortalama günlük sıcaklık ocak ayında minimum 5,8 °C, şubat ayında ise 6,8 °C olup bitkinin soğukluk ihtiyacı dönemi için uygundur. Çiçeklenme dönemi olan mayıs ayında en düşük sıcaklık ortalama 16,9 °C ve meyve oluşumlaşma döneminde ise en düşük sıcaklık ortalama 21,1 °C’dir. Bu sıcaklık değerleri, zeytin ağaçları için optimuma yakın yetiştirme koşullarıdır ve yüksek zeytin verimi sağlar.

Sıcaklık, Gemlik Zeytininin kabuk kalınlığını ve kabuğun meyve etine yapışmasını etkiler. Ayrıca, coğrafi sınırın geçiş iklim özelliği, zeytinin büyüme aşamasında daha düşük sıcaklıklara neden olur. Geçiş iklimi nedeniyle zeytinin büyüme aşamasındaki düşük sıcaklıklar, Gemlik Zeytininin hem ince kabuklu olmasına hem de kabuğun meyve etine sıkı bir şekilde yapışmasına neden olur. Böylece Gemlik Zeytini yerken meyve kabuğu hissedilmez.

Sıcaklık ve rakım ile çeşit özellikleri meyve bünyesindeki terpenlerin (aromatik bileşikler) miktarını etkiler. Terpenlerin miktarı da tada etki eder. Coğrafi sınırın ortalama denizden yüksekliği 112 m olup bu yükseklikte zeytinlerin çimenimsi ve tatlı bileşiği olan “Cyclogeraniol” ile olumsuz bir aroma olan “(E,E)-a-Farnesene” düzeyi sıcak bölgelere oranla daha yüksek görülmüştür. Gemlik bölgesi ile diğer bölgeler arasında terpen miktarı bakımından yaklaşık 4.000-5.000 ppm arasında farklılık bulunur.

Bölgenin yağış rejimi, ürünün verimini ve kalitesini etkiler. Nisan ayındaki yaklaşık 61,8 mm yağış verimi etkilerken, Eylül ayındaki 43,7 mm yağış, zeytinin büyüklüğünü ve yağ içeriğini etkiler. Coğrafi sınırın toprak bileşimi yaklaşık %63 killi-tınlı, %20 tınlı ve %17 killi yapıdadır. Bu toprak yapısı, zeytin ağaçlarının kök gelişimini destekleyerek optimum verim ve kaliteyi elde etmeye imkân tanır.

Bu kısa bilgilendirme yazımız, en güncel veriler ışığında satın aldığınız zeytinin gerçekten Gemlik Zeytini olup olmadığını anlamanıza yardımcı olacaktır. Çünkü ne yazık ki piyasada "Gemlik Zeytini" adı altında satılan birçok ürün, bu ismi kullanma hakkına sahip olmamasına rağmen tüketiciyi yanıltmaktadır. Gemlik Ticaret Borsası’na kayıtlı yaklaşık 300 faal üyeye rağmen, 15 Nisan 2025 itibarıyla yalnızca 28 firmanın coğrafi işaret kullanma yetkisi bulunmaktadır. Bu nedenle, aldığınız zeytinin etiketinde sadece "Gemlik Zeytini" yazması yeterli değildir. Gerçek Gemlik Zeytini olup olmadığını anlamak için, üretici firmanın adı Gemlik Ticaret Borsası’nın güncel yetkili üretici listesinde yer alıyor mu, mutlaka kontrol edilmelidir. Aksi takdirde, coğrafi işaret logosunun etikette yer alması dahi yanıltıcı olabilir. Gerçek Gemlik Zeytini; üretim yeri, işleme yöntemi, kalitesi ve karakteristik özellikleriyle ayırt edilir. Tüketici olarak bilinçli tercihler yaparak hem sofranıza kaliteyi taşıyabilir, hem de bu değerli ürünün itibarını koruyabilirsiniz.